آسیب های اجتماعی در احادیث و روایات

در هر جامعه ای مفاهیم مقدس و قابل احترامی وجود دارد که از آنها به ارزش اجتماعی یاد می شود. مثل آزادی ، عدالت، دوستی، علم و .... مردم برای حفظ زندگی اجتماعی خود مجبورند از این ارزشها پیروی کنند. مسئولین حکومتها برای وادار کردن افراد به رعایت این ارزشها از ابزارهای گوناگونی استفاده می کنند تا جامعه در مسیر خود حرکت کند به اهداف عالیه خود برسد.
اگر فردی در یک جامعه مخالف ارزشهای اجتماعی عمل کند و دست به ناهنجاریهایی بزند در اصطلاح جامعه شناسان می گویند او دارای انحراف یا کجروی اجتماعی شده است. برای کجروی و انحراف اجتماعی تعریفهای گوناگونی ذکر شده است که ما به ذکر یک تعریف بسنده می کنیم: «کجروی اجتماعی به یک مفهوم رفتاری اطلاق می شود که به طریقی با انتظارهای رفتاری مشترک اعضای یک جامعه سازگاری ندارد و بیشتر افراد جامعه آنرا ناپسند و نادرست می دانند.» (1)
انسانها در فراز و نشیبهای تاریخ همیشه از دردها و آسیبهای اجتماعی بسیار رنج برده اند و همواره در جستجوی یافتن علل و انگیزه های آنها بوده اند، تا راهها و شیوه هایی را برای رهایی از آنها بیابند. آسیب شناسی اجتماعی در واقع مطالعه بی نظمیها و آسیبهای اجتماعی همراه با علل و انگیزه های پیدایی آنها و نیز شیوه پیشگیری و درمان این پدیده ها به انضمام مطالعه شرایط بیمارگونه اجتماعی است؛ زیرا خاستگاه اصلی تبهکاری را باید در کلّ حیات اجتماعی و نوع خاص روابط انسانی جستجو کرد.
ناسامانیهای اجتماعی ـ اقتصادی از قبیل فقر، تورّم، بیکاری و ... و دیگر عواملی که موجب «محرومیّت» می شوند، زمینه مناسبی را برای انواع مختلف آسیبهای اجتماعی مثل: سرقت، اعتیاد، تکدی گری و ... فراهم می آورد. 
حال با توجه به شناخت انحرافات و علل پیدایش آنها، متولیان حکومت و جامعه باید راه حلّ مناسبی برای این آسیبها پیدا کنند تا بتوانند با برخورد مناسب مانع از رشد این آسیبها شوند و با رفع این آسیبها جامعه را به مدینه ای فاضله تبدیل نمایند.

امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند؛ «عَلَیْکَ بِتَقْوَی اَللَّهِ وَ اَلْوَرَعِ وَ اَلاِجْتِهَادِ وَ  صِدْقِ اَلْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ اَلْأَمَانَةِ وَ حُسْنِ اَلْخُلُقِ وَ حُسْنِ اَلْجِوَارِ وَ کُونُوا دُعَاةً إِلَی أَنْفُسِکُمْ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‏ وَ کُونُوا زَیْناً» افزود: ترس از خدا موجب می‌شود که گناه و معصیت در جامعه کم شود معنای ترس از خدا هم این است که ما باید از گناهانمان بترسیم و نه از خدا، چرا که حضرت باریتعالی، ارحم الراحمین، اکرم الاکرمین، ستارالعیوب و غفارالذنوب است و عادلانه با گناهان انسان برخورد می‌کند.

امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند؛ توسعه تقوی در جامعه موجب می‌شود همه  وجود انسان در محضر خدا قرار گیرد، تلاشگر باشد، راست بگوید و زبانش را به دروغ و حرف زشت نیالاید، امانتدار بوده و اخلاق نیکو داشته باشد، با همسایه خوب رفتار و مردم را با عمل نیک خود جذب کند و همیشه زینت باشد.

اگر این دستورالعمل‌ها را ما پیروان امام صادق(علیه السلام) عمل کنیم  آسیب‌های اجتماعی در این حد گسترده رشد نخواهد یافت.

اَلرُّکُوعَ وَ اَلسُّجُودَ هَتَفَ‏ إِبْلِیسُ‏ مِنْ خَلْفِهِ وَ قَالَ یَا وَیْلَهُ‏ أَطَاعَ وَ عَصَیْتُ وَ سَجَدَ وَ أَبَیْتُ»، امام به ما توصیه فرموده اند که در نماز، رکوع و سجودمان طولانی شود و با خدا راز و نیاز و از رفتار غلط و گناهانمان توبه کنیم، کسی که رکوع و سجده اش طولانی شد، چون عظمت خدا را دیده در برابر عظمت خدا تعظیم می‌کند، رابطه اش با خدا قوی می‌شود و هر کس ارتباطش با خدا قوی شد از سلطه شیطان خارج می شود و در حیطه عنایت پروردگار قرار می‌گیرد.

این روایت زیبا برای حل آسیب‌های اجتماعی راهکار نشان می‌دهد، البته اگر به این دستورالعمل‌ها بی توجهی شود روز به روز آسیب‌ها افزایش یافته و جامعه بیشتر ملتهب خواهد شد.